🔊 فرهنگ نامه اصول فقه
🔹 شناسه موضوعی: فائده شناسی یکم
⏪ عنوان: تفاوت راهکار رفع تعارض بین دو آیه و دو خبر
🎤 نام استاد: سیّد رسول موسوی تهرانی(رحمه الله)
🗓 شناسه درس: رسائل 4-90
🗓 تاریخ درس:20/1/1380
👈 ارجاع مرتبط:
📝 توضیح مرتبط: فوائد اصولی یکم
✅ تهیه و تولید: علی اکبر هلالی
💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه
🔸 شناسه موضوعی: فوائد اصولی یکم
⏪ عنوان: تفاوت راهکار رفع تعارض بین دو آیه و دو خبر
🔊 صوت مرتبط: فائده شناسی یکم
✍️تحقیق و تنظیم: احمد بحرینی و علی اکبر هلالی
📄 تبیین بحث:
یکی از مباحث کاربردی مطرح در علم اصول تبیین راهکار برون رفت از تعارض ادله است .
پیش از پرداختن به تبیین راهکار برای روشن شدن مطلب، نا گزیر به یاد آوری چند نکته که دقت در آنها، راهگشای فهم مطلب است می پردازیم.
1️⃣ معنای تعارض ادله:
تعارض ادله به معنای تنافی میان مدلول دو یا چند دلیل است؛ به این معنی که مدلول و مضمون هریک نفى مدلول و مضمون دیگرى نماید، به گونه اى که قابل جمع نباشند.
2️⃣ معنای تعارض روایات:
تعارض ادله روائی، از اقسام تعارض ادله لفظی، و به معنای تنافی میان مدلول دو روایتی بوده که در یک موضوع واحدی وارد شده و مدلول یکی از آنها برجواز یا لزوم دلالت دارد و مدلول دیگری بر حرمت، مثلاً در مورد بیع عذره انسان ، روایتی می‌گوید: «ثمن العذرة سحت» که دلالت بر حرمت دارد، و روایت دیگری می‌گوید: «لا باس ببیع العذره» که دلالت بر جواز دارد؛ در این جا بیع عذره انسان، موضوع تعارض است.
3️⃣ تعارض نصوص قرآنی:
تعارض نصوص کتاب ، از اقسام تعارض ادله لفظی، و به معنای تنافی میان مدلول آیات قرآن است، که یک قسم از تعارض نصوص کتاب ناشی از اختلاف در قرائات است به گونه ای که سببب تنافی میان احکام مستفاد از آن می گردد مانند: تعارض در قرائت(یطهرن) از آیه شریفه (وّ لا تّقرّبُوهُنَّ حَتّی یّطهُرنَ) که هم با تخفیف(یطهرن ) و هم با تشدید (یَطهّرن) خوانده شده، که بنابر قرائت به تخفیف، آیه بر جواز نزدیکی با زوجه به مجرد طهارت از حیض، و در قرائت به تشدید بر عدم جواز نزدیکی قبل از غسل زن دلالت می کند.
4️⃣ مرجّح دلالی :
مرجّح دلالی، از مرجّحات تعارض و مقابل مرجّحات سندی بوده و به مرجّحاتی کفته می شود که سبب مزیت و رجحان دلالت یک حدیث بر دلالت حدیث معارض خود می شود، از جمله مرجّحات دلالی می توان به: ترجیح منطوق بر مفهوم و ترجیح خاص بر عام و ترجیح تخصیص بر نسخ و .. اشاره نمود..
5️⃣ مرجّح سندی:
مرجّح سندی، از مرجّحات تعارض و مقابل مرجّحات دلالی بوده و به مرجّحاتی گفته می شود که سبب رجحان یکی از دو خبر متعارض از نظر سند می گردد ، از جمله مرجّحات سندی می توان به: کثرت روات، علو سند، صفات کمالی راوی و ... اشاره نمود .
6️⃣ مرجّح صدوری:
مرجّح صدوری عبارت است از مزیتی که جنبه صدور حدیث را از معصوم(علیه السلام)تقویت و احتمال کذب بودن آن را کمتر می کند مانند: اعدلیت، اصدقیت، اورعیت و اوثقیت راوی..
⏪اکنون و در پرتو آنچه گذشت به توضیح مطب مورد نظر خود می پردازیم
🔴 راهکار رفع تعارض نصوص روائی:
در تعارض نصوص روائی، اصولیون به ترتیب زیر عمل می کنند.
اگر جمع عرفی مقدور نشد، به هر یک از آنها که راجح باشد، اخذ و دیگری کنار گذاشته می شود، یعنی مکلف وظیفه دارد دو روایتی که با هم تعارض دارند ابتدا سراغ مرجّحات سندی و صدوری رفته و آن که از جهت سند و صدور قوی تر است مقدم بدارد، و در صورت تساوی نوبت به مرجّحات دلالی می رسد یعنی آن که از جهت دلالی قویتر است مقدم بدارد.
🔵 راهکار رفع تعارض نصوص قرآنی:
در تعارض نصوص قرآنی، نظر به این که قرآن مقطوع الصدور است ، لذا در صورت تعارض اختلاف قرائات در یک آیه ، مکلّف وظیفه دارد سراغ مرجّحات دلالی رفته و آن قرآئتی که از جهت دلالت قویتر است مقدم بدارد .
📚مصادر:
فرائد الأصول ج4، ص 80 و 93.
کفایة الاُصول ص 427.
منتقی الاصول ج۴ ص 220.
الوسائل إلی غوامض الرسائل ج 2، ص 396.
فرهنگ نامه اصول فقه.
ویکی فقه.
- ۰ نظر
- ۰۳ خرداد ۰۳ ، ۱۰:۰۳
