🔊 فرهنگ نامه صوتی اصول فقه
🔹 شناسه موضوعی: قول شناسی یکم
⏪ عنوان: قول به دلیلیت اصل برائت
🎤 نام استاد: سیّد رسول موسوی تهرانی(رحمه الله)
🗓 شناسه درس: رسائل 2-544
🗓 تاریخ درس: 3-3-1382
👈 ارجاع مرتبط:
📝 توضیح مرتبط: اقوال اصولی یکم
✅ تهیه و تولید: علی اکبر هلالی
💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه
🔸 شناسه موضوعی: اقوال اصولی یکم
⏪ عنوان: قول به دلیلیت اصل برائت
🔊 صوت مرتبط: قول شناسی یکم
✔️تحقیق و تنظیم: محسن مقدس زاده و علی اکبر هلالی
📄 تبیین بحث:
در ابتدا باید دانست که اصول عملیه چهارگانه(أصالة البراءة و أصالة التخییر و أصالة الاحتیاط و أصالة الاستصحاب) ناظر به حکم ظاهری اند، و ادلّه ظنّیّه که از آنها به أمارات ظنّیّه نیز تعبیر می گردد مانند خبر واحد ثقه ناظر به حکم واقعی اند.
اکنون سؤال این است که آیا برائت از امارات ظنیه و به کاشفیت از واقع حجت است؛ یا از اصول عملیه است که هیچ گونه کاشفیتی از واقع نداشته و صرفاً ناظر به حکم ظاهری است.
🔸دیدگاه شیخ انصاری(قدس سره)
شیخ انصاری (قدس سره)در مبحث برائت ثابت نمودند که «أصالة البراءة» از اصول عملیه به شمار می رودکه وظیفه عملی مکلف را در «شک در تکلیف» مشخص می‌کند، و نتیجه آن «حلیّت ظاهری» است؛ و لذا در تنبیه دوم از تنبیهات شبهه تحریمیه چنین می نویسد: «مقتضی الأدلّة المتقدّمة: کون الحکم الظاهريّ في الفعل المشتبه الحکم هي الإباحة ...»(1).
اما دو تن از علماء امامیّه را نام می بردکه اصالة البراءة را از ادلّه و أمارات ظنّی می‌دانستند؛ یعنیکاشفیت از واقع دارد. قال(رحمه الله):«إلّا أنّ الذي یظهر من جماعةٍ کونه من الأدلّة الظتّیّة، منهم صاصب المعالم...، و منهم شیخنا البهائي...»(2)، و في موضع آخر قال:«قد عرفت سابقاً أنّ ظاهر جماعةٍ من الإمامیّة جعل أصل البراءة من الأدلّة الظنّیّة، کما تقدّم في المطلب الأوّل استظهارُ ذلک من صاحبي المعالم و الزبدة»(3).
🔹دید گاه صاحب معالم(قدس سره) در باره برائت
صاحب معالم(قدس سره)در دلیل چهارم که برای اثبات حجیت خبر واحد آورده چنین می فرماید: «و وضوح کون أصالة البراءة لا یفید غیر الظنّ»(4).
🔸دیدگاه شیخ بهائی(قدس سره)در باره برائت
کلامه(رحمه الله) علی ما نقله المحقّق التنکابني(رحمه الله)هکذا: «إنّ أصالة البراءة و الاستصحاب لا یفیدان الّا الظنّ...»(5)، هر چند شیخ انصاری(رحمه الله) این دیدگاه را به شیخ بهائی(قدس سره) و کتاب زبدة الاُصول نسبت داده، ولی به رغم جستجو کلامی که دال بر این مطلب باشد یافت نشد، التبه در کتاب زبدة الاُصول در بحث خبر واحد چنین آمده:«و أصالة البراءة ضعیفة بعده»(6)، به هر حال آقا رضا همدانی(رحمه الله) در این نسبت تشکیک نموده و می فرماید:«و في تحقّق هذه النسبة نظر...»(7).
🔶 راز قول به دلیلیت أصالة البراءة از منظر شیخ
شیخ انصاری(قدس سره) راز ادعای مشهور قدماء که برائت را از ادله ظنیه و کاشف از واقع می دانستند این گونه بیان می فرمایند: که بر جسته ترین دلیل آنها برای أصالة البراءة استصحاب برائت ازلیه بود(8)- از این رو ست که مرحوم محقّق در کتاب «معارج» ادعای اجماع می کند که تا دلیلی بر حرمت یا وجوب پیدا نشود، به همان برائت اصلیه و ازلیه، چنگ می زنیم(9)- و چنان که در مبحث استصحاب کفته شد اصولی های پیشین شیعه استصحاب را به حکم عقل، حجت و از امارات می دانستند(10)، در نتیجه حکمی هم که بدین ساز و کار ثابت شود، از امارات ظنیه و حکمی ناظر به واقع خواهد بود.
📚مصادر:
(1)فرائد الاُصول ج 2، ص99.
(2) فرائد الاُصول ج 2، ص99.
(3) فرائد الاُصول ج 2، 147.
(4) معالم الدین (الاُصول)، ص 92.
(5)إیضاح الفرائد ج 2، ص 107.
(6) زبدة الاُصول، ص92.
(7)حاشیة فرائد الاُصول، ص 173.
(8) قال الشیخ(قدس سره):«حیث لا یتمسّکون فیه إلّا باستصحاب البراءة السابقة، ...».
(9) معارج الاُصول، ص 208.
(10) فرائد الاُصول ج 3، ص 13، عند قوله: « و أمّا بناءً علی کونه من أحکام العقل فهو دلیلٌ ظنّي...».
- ۰ نظر
- ۰۳ خرداد ۰۳ ، ۰۹:۳۵
