اجماع تشرّفی

🔊 فرهنگ نامه صوتی اصول فقه
🔹 شناسه موضوعی: اصطلاح شناسی یکم
⏪ عنوان: اجماع تشرّفی
🎤 نام استاد: سیّد رسول موسوی تهرانی(رحمه الله)
🗓 شناسه درس: رسائل 3-109
🗓 تاریخ درس: 16-2-1380
👈 ارجاع مرتبط: کفایة الأُصول(آل البیت) ص 289 عند قوله: «و ربّما یتفق لبعض الأوحدي وجه آخر من تشرفه برؤیته علیه السلام و أخذ الفتوی من جنابه...».
✅ تهیه و تولید: علی اکبر هلالی

 

💠 دانش نامه تخصصی اصول فقه
🔸 شناسه موضوعی: اصطلاحات اصولی یکم
⏪ عنوان اصطلاح: اجماع مطابقی- اجماع تشرّفی

🔊 صوت مرتبط: اصطلاح شناسی یکم

✍️ تحقیق و تنظیم: علی اکبر هلالی

📃تبیین بحث:
مقدمتاً باید دانست که میان اصولیان، درباره چگونگی دلالت اجماع بر رأی و نظر امام علیه السلام، اختلاف نظر هست. ما در این جا به کوتاهی به توضیح یکی از آن اقسام می‌پردازیم:

✳️ اجماع مطابقی یا اجماع تشرّفی:
اصطلاح منطقی این قسم، مطابقی و اصطلاح اصولی آن، تشرّفی است.
اجماع مطابقی یا تشرّفی، یعنی اگر علما در مسأله ای، دچار مشکل می‌شدند و حکمش برای آن ها ناشناخته می‌ماند، برخی برای حل آن و دریافت پاسخ نزد امام علیه السلام مشرف شده، پاسخ از ایشان در خواست می‌کرد و ایشان نیز بی واسطه، به او پاسخ می‌داد(1)، اما پرسش کننده برای این که هنگام ارائه آن به دیگران، دروغگو خوانده نشود و نیز راه برای ادعاهای دروغین دیدن آن حضرت علیه السلام باز نشود، از نقل قول مستقیم امام علیه السلام پرهیز کرده، آن را در قالب اجماع بیان می‌کرد؛ به این معنا که به جای این که بگوید: امام علیه السلام این چنین فرمودند، می‌گفت: علما بر این مسأله اجماع دارند که البته، چنین ادعایی دروغ نیست، زیرا چنان که بارها گفتیم، ارزش اجماع به رأی امام عیه السلام است و هر گاه ادعای اجماع می‌شود، ناظر به رأی امام علیه السلام است.
    
✴️ وجه نام گذاری به مطابقی و تشرّفی
از آن جا که معنای مطابقی «أجمع العلماء علی کذا» در کلمات این دسته از علما، عبارت است از: «قال بقیّة الله...»، به چنین اجماعی، مطابقی گفته شده است، چرا که لفظ اجماع بالمطابقه بر رأی امام علیه السلام دلالت می‌کند.
و از آن جا که مدعی اجماع نزد امام علیه السلام شتافته، به آن اجماع تشرّفی می‌گویند.

⏺ حجیّت اجماع تشرّفی
اگر چنین اجماعی اتفاق بیفتد، در حجیّت آن، شکی وجود ندارد.

📖 در کتاب«فرائد الاُصول» اصطلاح مطابقی(2)، و در کتاب« کفایة الاُصول» اصطلاح تشرّفی آمده است(3).

📚 مصادر:
(1)  چنان که برای کسانی چون مرحوم مقدس اردبیلی و علامه بحر العلوم رحمهما الله، نسبت داده شده است.
(2) فرائد الاُصول ج 1، ص216 عن قوله: « و بالجملة: فمعنی حجیّة خبر العادل وجوب ترتیب ما یدلّ علیه المخبر به مطابقةً...».
(3)کفایة الاُصول ص (آل البیت) ص 289 عند قوله: «و ربّما یتفق لبعض الأوحدي وجه آخر من تشرفه برؤیته علیه السلام و أخذ الفتوی من جنابه، و إنّما لم ینقل عنه، بل یحکي الإجاع لبعض دواعي الإخفاء».